แนวทางการอบรมเลี้ยงดู ส่งเสริมพัฒนาการและการเรียนรู้ของเด็กต่ำกว่า 3 ปี

แนวทางการอบรมเลี้ยงดู ส่งเสริมพัฒนาการและ การเรียนรู้ของเด็กอายุต�่ำกว่า 3 ปี กรมอนามัย 26 แนวทางการอบรมเลี้ยงดู ส่งเสริมพัฒนาการและ การเรียนรู้ของเด็กอายุต�่ำกว่า 3 ปี กรมอนามัย 27 เพราะนมแม่มีสารอาหารที่ส�ำคัญส�ำหรับการพัฒนาสมองซึ่งไม่มีอาหารใดเทียบได้ รวมทั้งกระบวนการเลี้ยงลูก ด้วยนมแม่เป็นกิจกรรมที่ท�ำให้แม่และเด็กได้ใกล้ชิด โอบกอด สัมผัสกันและกัน ท�ำให้เกิดสายใยความรัก ความผูกพัน ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของความอบอุ่นในใจเด็ก 2) กอด พ่อแม่ควรกอดลูกทุกวัน เพื่อให้เด็กรับรู้ว่าพ่อแม่รักและหวังดีกับเด็ก เสมอ อีกทั้งการอบรมเด็กต้องท�ำด้วยความรัก ความเข้าใจ และใช้เหตุผล ไม่ควรใช้ อารมณ์ บังคับ ฝืนใจ และ ไม่ดุด่าให้ลูกกลัว และเสียก�ำลังใจ พ่อแม่ต้องท�ำเป็น ตัวอย่าง คอยให้ค�ำแนะน�ำ พูดชมเชยเมื่อลูกท�ำได้ และให้รางวัล ถ้าเขาท�ำได้ดี ซึ่ง รางวัลส�ำหรับเด็กเล็ก เพียงแค่กอดอย่างอ่อนโยน หอมแก้ม ตบมือให้ เท่านี้เด็ก ก็ภูมิใจมากแล้ว 3) เล่น พ่อแม่ คือ ของเล่นชิ้นแรกในวัยเด็ก ตั้งแต่แรกเกิดพ่อแม่ควรพูดคุย เล่นส่งเสียง ร้อง เพลงกับเด็กช่วงแรกเกิดถึงอายุ 6 เดือน พ่อแม่ ควรเลือกของเล่นที่มีเสียงและเป็นภาพ เลือกที่เด็ก คว้าจับได้ อายุ 6 เดือนถึง 1 ปี ให้เด็กได้นั่งเล่น ของเล่น เช่น บล็อกตัวต่อนิ่ม ลูกบอลเล็ก หรือปล่อยของลงพื้น อายุ 2-3 ปี ให้เด็กได้เล่นรูปต่อเป็นภาพ หุ่นมือ ตุ๊กตา หรือกระโดด ปีนป่าย เพื่อทดสอบ ทักษะร่างกายของตัวเอง เมื่ออายุ 3-5 ปี ปล่อยให้เด็กเล่นกับเด็กคนอื่น ใช้จินตนาการเกี่ยวกับการด�ำรงชีวิต 4) เล่า พ่อแม่สามารถเล่านิทานให้ลูกฟังได้ตั้งแต่อยู่ในครรภ์ หรือ เมื่อเด็กอายุ 3 เดือน ให้เริ่มเล่านิทานให้ฟังเป็นประจ�ำทุกวันต่อเนื่องจน กระทั่งเด็กโต พ่อแม่ควรเลือกนิทานที่มีภาพน่ารัก หรือรูปสัตว์ ในการเล่า นั้นควรใช้เสียงสูงๆ ต�่ำ หรือร้องเพลงประกอบ ควรเล่าให้จบเล่ม และเก็บ หนังสือไว้ที่เดิมให้ลูกมองเห็นได้ พ่อแม่ต้องเสริมการปลูกฝังจริยธรรม คุณธรรม และลักษณะที่ดีอื่นๆ ให้ลูกไปพร้อมกัน เพื่อจะได้เติบโตสมวัยใน ทุกๆ ด้าน 5) นอน พ่อแม่ควรฝึกเอาลูกเข้านอน เพราะการนอนหลับอย่างมีคุณภาพ จะส่งผลดีต่อการเรียนรู้ สมาธิ ความจ�ำ และการตัดสินใจ มีผลต่อพัฒนาการทาง อารมณ์ ส่งเสริมระบบภูมิคุ้มกันให้สมบูรณ์นอกจากนี้โกรทฮอร์โมน ซึ่งเป็นฮอร์โมน ช่วยเร่งความสูงของเด็กๆ จะหลั่งได้ดีในช่วงกลางดึกที่เด็กหลับสนิท หากเด็กนอน น้อยจะกระทบต่อการหลั่งโกรทฮอร์โมน และอาจมีผลต่อศักยภาพในด้านความสูง ของเด็กได้ ส่วนระยะเวลาการนอนหลับจะแตกต่างกันในแต่ละอายุ ทารกแรกเกิด นอน 16-17 ชั่วโมงต่อวัน เด็กอายุ 4-6 เดือนสามารถนอนติดต่อกันได้ถึง 5 ชั่วโมง และเด็กควรจะหลับได้ ด้วยตัวเอง อายุ 1 ปี เด็กจะนอนวันละประมาณ14 ชั่วโมง อายุ 2 ปี จะนอนวันละ 13 ชั่วโมง และส่วนใหญ่ มักไม่นอนตอนเช้า พออายุ 3-5 ปี ส่วนใหญ่จะนอนตอนบ่าย 1 ครั้ง และร้อยละ 75 ของเด็กอายุ 5 ปี ไม่ต้องการนอนกลางวัน สิ่งส�ำคัญ คือ ต้องฝึกให้เด็กเล็กรู้จักนอนหลับได้ด้วยตัวเอง โดยจัดช่วงเวลาให้เด็กได้งีบ และนอนหลับตาม ตารางที่แน่นอนและสม�่ำเสมอ ที่ส�ำคัญควรให้เด็กนอนบนเตียงตั้งแต่เริ่มผ่อนคลาย หรือง่วง ไม่ใช่ช่วงที่เด็ก หลับไปแล้ว เพื่อให้เด็กรู้จักปรับตัวและบังคับตัวเองให้หลับได้ตั้งแต่เล็กๆ โดยไม่ต้องดูดนม ไม่ต้องอุ้มเขย่า และไม่สนใจเสียงร้องที่อาจมีขึ้นก่อนเด็กหลับ เพื่อให้ความทรงจ�ำสุดท้ายของเด็กก่อนที่จะหลับ คือการนอน ได้ด้วยตัวเอง ถ้าเด็กตื่นและร้องหานม ควรใจแข็ง ประวิงเวลาให้นานที่สุดก่อนจะยอมให้เด็กดูดนมอีกครั้ง 6) เฝ้าดู เด็กเล็กเป็นวัยแห่งการเรียนรู้ อยากเล่นลอง สิ่งใหม่ๆ ซึ่งอาจท�ำให้เกิดอุบัติเหตุอันตรายได้ เพราะฉะนั้น ผู้ปกครอง หรือครู/ผู้ดูแลเด็กจ�ำเป็นต้องเฝ้าระวังความ ปลอดภัย มีแนวทางป้องกันในสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย รวม ถึงการเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคติดต่อที่สามารถเกิดขึ้นได้ ง่ายในสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย 7) ฟัน เด็กต�่ำกว่า 3 ปี ผู้ปกครองเป็นผู้มีบทบาทส�ำคัญในการดูแล ความสะอาดช่องปากเด็ก ควรเริ่มท�ำความสะอาดช่องปากของเด็กตั้งแต่ แรกเกิด วันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น ในช่วงอาบน�้ำให้เด็ก โดยใช้ผ้าสะอาด ชุบน�้ำต้มสุกที่เย็นแล้วเช็ดกระพุ้งแก้ม เพดาน สันเหงือก ลิ้น เพื่อให้ ช่องปากสะอาดและคุ้นเคยกับการท�ำความสะอาดในช่องปาก เริ่มแปรงฟัน ให้เด็กตั้งแต่ฟันซี่แรกขึ้น วันละ 2 ครั้ง ด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์เมื่อ เด็กอายุ 2-3 ปี สามารถฝึกให้เด็กแปรงฟันเองหน้ากระจกเงาได้ แต่ การพัฒนากล้ามเนื้อของข้อมือเด็กวัยนี้ยังไม่ดีนัก เด็กจึงยังไม่สามารถ แปรงฟันให้สะอาดด้วยตนเองได้ผู้ปกครองต้องแปรงให้จนเด็กอายุประมาณ 7-8 ปี หรือเมื่อเด็กสามารถ ผูกเชือกรองเท้าเป็นโบว์ได้ หรือระบายสีไม่ออกนอกเส้นได้ การแปรงฟันให้เด็กเล็ก ควรแปรงฟันตั้งแต่ฟันซี่แรกขึ้นวันละ 2 ครั้ง ด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ วิธีการคือ ถูไปมาผู้แปรงนั่งพื้นให้เด็กนอนหนุนตัก หรือนั่งบนเก้าอี้ให้เด็กยืนหันหลังให้ ถ้าเด็กดิ้นใช้ขาควบคุมแขนและ ขาของเด็กไว้ให้นิ่งแตะยาสีฟันแค่ปลายขนแปรงพอชื้น ใช้นิ้วแหวกกระพุ้งแก้มหรือริมผีปากเพื่อให้เห็นฟันที่ จะแปรงได้ชัดเจน วางขนแปรงตั้งฉากกับตัวฟันให้ขนแปรงครอบคลุมถึงบริเวณคอฟัน ขยับแปรงไปมาสั้นๆ บริเวณละ 10 ครั้ง จึงเปลี่ยนที่ใหม่ให้ซ้อนทับกับบริเวณเดิมเล็กน้อย ขยับไปเรื่อยๆ จนครบทั้งด้านนอก ด้านใน แล้วน�ำผ้าสะอาดเช็ดยาสีฟันออก ในส่วนของศูนย์พัฒนาเด็ก ควรจัดกิจกรรมแปรงฟันหลังอาหารกลางวัน เพื่อปลูกฝังสุขนิสัยที่ดีให้แก่เด็ก ว่าการแปรงฟันเป็นสิ่งที่จ�ำเป็นต้องท�ำทุกวันเช่นเดียวกับการอาบน�้ำ และหมั่นตรวจความสะอาดฟันเด็ก สม�่ำเสมอ ช่วยแปรงฟันให้เด็กเล็กๆ ที่ยังแปรงไม่ได้ และแปรงช่วยแปรงฟันซ�้ำในเด็กที่แปรงไม่สะอาด ครูผู้ดูแลเด็กควรสื่อสารและกระตุ้นให้ผู้ปกครองแปรงฟัน และตรวจความสะอาดฟันบุตรหลานตนเอง